Obrzęki nóg są częstym objawem, który może wynikać z wielu różnych przyczyn. Niekiedy są one skutkiem zmęczenia lub długiego stania, ale równie często mogą sygnalizować poważne zaburzenia zdrowotne. Właściwe rozpoznanie źródła problemu ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia i profilaktyki powikłań. Poniżej opisujemy, dlaczego nogi puchną i jakie są najczęstsze przyczyny tego objawu.
Zatrzymanie wody w organizmie i niewydolność żylna
Najczęstszą przyczyną obrzęku nóg jest zatrzymanie wody w organizmie, co często wiąże się z niewydolnością żylną. Kiedy krew nie odpływa prawidłowo z kończyn dolnych, wzrasta ciśnienie w naczyniach żylnych. Powoduje to przesączanie się płynu do tkanek i powstawanie obrzęków, szczególnie w okolicach kostek i łydek. Uczucie ciężkości nóg i ich opuchnięcie nasila się zwykle pod koniec dnia.
Przewlekła niewydolność żylna rozwija się latami i jest wynikiem osłabienia zastawek żylnych. Dochodzi wówczas do cofania się krwi i jej zalegania w żyłach. Może temu towarzyszyć ból, pieczenie, a nawet zmiany skórne w postaci przebarwień i owrzodzeń. Wczesne wykrycie i leczenie tego stanu może zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak zakrzepica żył głębokich.
Zatrzymanie płynów może być także efektem nieprawidłowej diety, nadmiaru soli, niedostatecznego nawodnienia lub przyjmowania niektórych leków. W takim przypadku warto ograniczyć spożycie sodu i zadbać o prawidłowy bilans płynów. Regularna aktywność fizyczna i odpoczynek z uniesionymi nogami mogą również pomóc.
Choroby serca, nerek i wątroby jako przyczyny obrzęków
Puchnięcie nóg może być objawem niewydolności serca, szczególnie w jej przewlekłej postaci. Osłabione serce nie jest w stanie skutecznie pompować krwi, co powoduje zaleganie płynów w organizmie. Zwykle obrzęki w niewydolności serca dotyczą obu nóg i mogą sięgać aż do ud. Dodatkowo pojawia się duszność, szybkie męczenie się i zwiększenie masy ciała.
Zaburzenia pracy nerek prowadzą do nieprawidłowego usuwania sodu i wody z organizmu. Nagromadzenie płynów skutkuje widocznymi obrzękami, zwłaszcza w okolicach nóg i twarzy. W badaniach laboratoryjnych pojawiają się nieprawidłowości w poziomie kreatyniny i białka w moczu. Choroby nerek często przebiegają bezobjawowo do momentu, gdy obrzęki staną się zauważalne.
W przypadku niewydolności wątroby dochodzi do zmniejszenia produkcji białek, w tym albumin, które utrzymują płyny w naczyniach. Spadek poziomu albumin prowadzi do ich przesiąkania do tkanek i powstawania obrzęków. Charakterystyczne jest wówczas puchnięcie nóg, brzucha i ogólne osłabienie. Choroby wątroby, takie jak marskość, wymagają szybkiej diagnostyki i leczenia.
Obrzęki a praca, siedzący tryb życia i ciąża
Długotrwałe siedzenie, stanie lub praca w jednej pozycji sprzyjają zatrzymywaniu płynów w kończynach dolnych. Brak aktywności mięśni nóg sprawia, że krew krąży wolniej i gromadzi się w żyłach. To prowadzi do miejscowego wzrostu ciśnienia i przesączania się płynu do tkanek. Szczególnie narażone są osoby wykonujące pracę biurową lub zawodowi kierowcy.
Ciąża to kolejny stan, który sprzyja puchnięciu nóg. Wzrastająca macica uciska na naczynia krwionośne miednicy, co utrudnia odpływ krwi z nóg. Dodatkowo hormony ciążowe rozluźniają ściany naczyń, zwiększając ich przepuszczalność. Puchnięcie nóg w ciąży najczęściej pojawia się w trzecim trymestrze, ale jeśli jest nagłe i towarzyszy mu ból głowy, wymaga pilnej konsultacji.
Osoby z siedzącym trybem życia są bardziej narażone na problemy z krążeniem, a tym samym na obrzęki. Włączenie do codziennej rutyny spacerów, ćwiczeń oraz odpoczynku z nogami uniesionymi powyżej poziomu serca może znacząco zmniejszyć ryzyko obrzęków. Takie działania poprawiają odpływ krwi żylnej i redukują ciśnienie w naczyniach.
Leki i stany zapalne jako źródło problemu
Niektóre leki mogą powodować zatrzymanie płynów i puchnięcie nóg jako efekt uboczny. Najczęściej dotyczy to leków obniżających ciśnienie, kortykosteroidów, hormonów oraz niektórych leków przeciwcukrzycowych. Mechanizm działania tych leków często polega na rozszerzaniu naczyń lub wpływie na gospodarkę wodno-elektrolitową. W takich przypadkach należy skonsultować się z lekarzem w celu zmiany leczenia lub dostosowania dawki.
Stany zapalne, infekcje i urazy kończyn również mogą prowadzić do miejscowych obrzęków. Organizm reaguje wówczas zwiększonym dopływem krwi i przesiąkaniem osocza do tkanek. Często towarzyszy temu zaczerwienienie, ból oraz podwyższona temperatura skóry. Obrzęk zapalny zazwyczaj obejmuje jedną nogę i może być wynikiem urazu, infekcji lub chorób reumatycznych.
Obrzęk może też towarzyszyć reakcjom alergicznym, w których dochodzi do zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych. Choć są to sytuacje mniej typowe, warto brać je pod uwagę, zwłaszcza przy występowaniu innych objawów uczulenia. W każdym przypadku ważne jest znalezienie przyczyny i szybkie działanie.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Nie każdy obrzęk nóg wymaga pilnej pomocy, ale są sytuacje, w których nie należy zwlekać z konsultacją. Jeżeli obrzęk pojawił się nagle, dotyczy jednej nogi, jest bolesny i towarzyszy mu zaczerwienienie, może to być zakrzepica. Taki stan wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, ponieważ istnieje ryzyko zatoru płucnego.
Jeśli opuchlizna utrzymuje się przez dłuższy czas, nasila się lub obejmuje obie nogi, warto wykonać podstawowe badania. Lekarz może zlecić oznaczenie poziomu kreatyniny, funkcji wątroby, elektrolitów oraz badanie układu krążenia. Tylko dokładna diagnostyka pozwala określić, czy obrzęk ma charakter przejściowy, czy wynika z choroby przewlekłej.
Samodzielne leczenie obrzęków przy pomocy suplementów, maści lub środków moczopędnych bez konsultacji może pogorszyć stan zdrowia. Niektóre obrzęki wymagają specjalistycznego leczenia farmakologicznego lub interwencji chirurgicznej. Dlatego ważne jest, by nie lekceważyć nawet pozornie błahych objawów i szukać przyczyny u specjalisty.
Autor: Kamila Kowalska